برخورد امام علی و آل علی با مشکلات و دشواری ها

امامان شیعه به تاسی از حضرت امیرالمومنین علیه السلام، در برابر مشکلات سعی کرده اند تا با الگوگیری از ایشان، تصمیمات صحیحی را اتخاذ نمایند.

در بررسی سیره، به دنبال هر نوع فعل و رفتار از هر کس نیستیم؛ بلکه به دنبال مجموعه ای از اعمال و رفتار افراد حکیم و عاقلی هستیم که دارای ویژگی های خاصی هستند و صلاحیت رهبری و هدایت مردم را دارند. بر این باوریم که معصومین(علیهم السلام) انسان های کاملی هستند و کوچک ترین رفتار و گفتار آنان دارای دلیلی حکیمانه است؛ چون همه ی رفتار آن بزرگواران دقیق و حساب شده است و بر اساس مصالح معین صادر گردیده.
سیره اخلاقی و تربیتی معصومین(علیهم السلام) عبارت است از: «سبک، روش و قواعد خاص رفتار معصومین(علیهم السلام) که از جنبه های گوناگون زندگی آنان، قابل استنباط است». بدین ترتیب، هر رفتاری که از معصوم(علیه السلام) سرزده است، چه در محیط فردی و عبادی و بدون توجه به دیگران، و چه در محیط اجتماعی و تربیتی به منظور اثرگذاری بر دیگران، منشأ استخراج سبک و روش کلی رفتاری ایشان قرار می گیرند.

روش ائمه در برخورد مشکلات:

الف: سکوت امام علی علیه السلام به خاطر حفظ اصل اسلام همراه با انتقاد در فرصت های مناسب یک اصل اساسی در رفتار سیاسی آن حضرت است؛ آن هم با این تعبیر صریح امیرمؤمنان علیه السلام در خطابه ی شقشقیه که فرمود: صبرت و فی الحلق شجی و فی العین قذی أری تراثی نهبا. امام حسین علیه السلام هم در نامه ای که از مکه به اهل بصره نوشتند، همین مضامین را درباره ی نگرش تاریخی خود مطرح کردند. کلام امام این بود: فاستاثر علینا قومنا بذلک، فرضینا و کرهنا الفرقه قوما - قریش ٓ در این بار بر ما ستم کردند، ما هم راضی شدیم چون از اختلاف پرهیز داشتیم.

ب: مرحله ی دوم تلاش برای به دست گرفتن خلافت بود که البته بعد از سقیفه هم وجود داشت. پس از خلافت خلیفه دوم، امام در شوری شرکت کرد و تا مرز خلیفه شدن پیش رفت. با کشته شدن خلیفه ی سوم، امام تمایل چندانی در به عهد گرفتن خلافت نداشت؛ اما به اصرار مردم آن را پذیرفت و سیاست اصلاح را پیشه کرد. چهار سال و نه ماه تلاش، صرف نظر از آثار جانبی آن در برجای گذاشتن میراث گرانبهای سخنان و مکتوبات امام و تأثیری که بر روند تاریخ تشیع در عراق داشت، نتیجه ی عملی در پی نداشت و معاویه که خود را در امتداد تاریخ خلافت می دانست و در این ادعا راست نمی بود، به قدرت رسید.
ج: حکومت ششم ماهه ی امام حسن در ادامه ی حکومت امام علی علیه السلام یعنی تلاش برای اصلاح است؛ پس از آن، کوتاه آمدن اجباری و پذیرفتن معاویه مشروط به آن که این وضیعت موروثی نباشد و ادامه نیابد. یعنی هنوز فرصت برای در دست گرفتن رشته ی امور وجود دارد.
د: تمام شدن مدت صلح تحمیلی؛ روی کار آمدن یزید و عدم بیع تامام حسین علیه السلام با یزید و آغاز نهضت و مخالفت که باز به هدف اصلاح صورت می گرفت.چه به قدرت برسد و چه نرسد. امام حسین علیه السلام در برابر اصرار بر بیعت با یزید، به عتبد بن ابی سفیان می فرماید: یا عبته! قد علمت، انا أهل بیت الکرامه، و معدن الرساله، و أعلام الحق الذین أودعه الله عزوجل قلوبنا و أنطق به ألسنتنا، فنطقت باذن الله و لقد سمعت جدی صلی الله علیه و آله یفول: ان الخلافه محرمه علی ولد أبی سفیان  ای عثبه! تو آگاهی که ما اهل بیت کرامت، معدن رسالت و نشانه های حق هستیم که خداوند آنها را در قلوب ما به ودیعت نهاده و بر زبان ما جاری کرده است. من به اجازه ی خداوند سخن گفتم و خود از جدم شنیدم که فرمود: خلافت بر فرزندان ابو سفیان حرام است.

منبع:
دانشنامه اهل بیت
تاملی در نهضت عاشورا